ÖĞRENECEK ÇOK ŞEY VAR, ÇARESİZLİK ONLARDAN BİRİ DEĞİL
Bazen bir işi yapmak için harcadığın çaba sonucu istediğin sonuca ulaşamayınca bir umutsuzluk düşer içine. Ne yaparsan yap olmayacakmış gibi gelir. Başarısızlığa olan inanç öyle güçlüdür ki denemekten vazgeçilir. Buna literatürde Öğrenilmiş Çaresizlik denmekte.
Reaktif kişiler ve denetim odağı dışsal olan kişiler zamanla öğrenilmiş çaresizliğe tutsak düşebilirler.
Birinin bir şeyi başaramayacağına olan inancı çaresizlik yaratır ve başarabilecekken bile hiçbir şey yapmayabilir
MARTIN SELIGMAN
Başarısızlığı kökten kabullenme durumu, başarının önündeki tüm engeller ortadan kalkmış olsa da, insanı kör eden inançları nedeni ile fırsatları görememesi ile sonuçlanır.
Hayvanlar üzerinde yapılan deneylere ne kadar karşı olsam da zamanında, öğrenilmiş çaresizliği gözler önüne seren etkileyici ve düşündürücü bir deneyi paylaşmak istiyorum seninle.
5 adet maymunun içinde olduğu bir kafes hayal et. Kafesin tepesinde muz salkımı ortada da bir merdiven. 5 maymun da çoşku ile merdivene çıkıp muza ulaşmak ister fakat bu sırada üstlerine tazyikli, soğuk su sıkılır. Sırılsıklam olan maymunlar tek tek dener ama her seferinde aynı şekilde ıslanır ve yere düşerler. Sonunda denemekten vazgeçerler.
Deneyin bir sonraki fazında bir maymun dışarı alınır ve yerine her şeyden habersiz yeni bir maymun gelir. Tabii yeni maymun da hemen merdivene çıkar ve muza ulaşmaya çalışır ama su ile sırılsıklam olan 4 maymun onu engeller, hatta döverler. Islak maymunlardan biri daha çıkarılır yerine her şeyden habersiz yeni bir maymun gelir. Aynı hikaye tekrar eder. Şaşırtıcı olan ise yeni maymuna en şiddetli karşı çıkan biraz önce dövülen ve neden dövüldüğünü bile bilmeyen maymundır. Sırılsıklam olan 5 maymun da sırası ile çıkarılıp yerine yeni maymunlar gelir ve hepsi aynı muamele ile karşılanır. Hiç biri muza ulaşamaz. Sonuçta kafesin içindeki 5 maymun da muza ulaşmayı denemiş ama ilk maymunlar gibi ıslanmamıştır, neden muza ulaşmalarının engellediğini bilmezler ama hiç biri de muza ulaşmayı denemezler.
Bu deneyde maymunların yaşadıkları sana tanıdık geliyor olabilir?
Son olarak öğrenilmiş çaresizlik gibi iyimserliğin de öğrenebileceğinin altını çizmek gerekli. Seligman’ın bu yöndeki çalışmalarına göz atabilirsin.
Başarısız olmaktan ziyade başarısızlığa atfettiğimiz anlam önemlidir.
Başarı reaktif bir tavırla yerinde durarak elde edilemez.
Tüm başarısızlığa rağmen geçmiş deneyimlerden ders alarak ilerlemeyi hayat felsefen yapmayı unutma.
Öğrenecek çok şey var, çaresizlik onlardan biri değil.
Okuma Önerisi:
Öğrenilmiş İyimserlik – Martin Seligman
LaTua 