Kendini Doğrulayan Kehanet

Kişinin kendinden beklenenler üzerine, bu beklentileri karşılayacak davranışlarda bulunması olarak özetleyeceğimiz olguyu tetikleme konusunda en başarılı kişilerin dengeleyiciler olduğu düşünülüyor.

Dengeleyiciler karşılıklılığa önem verdikleri için karşısındaki yüksek bir potansiyel ışığı gösterdiğinde, onu desteklemeyi, teşvik etmeyi karşılığını alabileceğini düşündüğü için kendine görev ediniyor. O kişi de verilen destek, emek ile ilerleyip karşılığını veriyor.

Fakat buradaki eksik nokta o potansiyel ışığı göstermemiş olanların, alamadıkları destek nedeni ile merdivenleri tırmanamaması.

Vericiler ise insanın değerini ölçen şeyin başarı değil, çaba olduğu ilkesi ile karşısına çıkan herkese yetenek gözü ile bakıp destek sağlıyor ve bu nedenle başarı merdivenlerinin tırmananların sayısı artıyor.

En en en sevdiğim, başucu kitabım Outliers kitabından unutamadığım bir örnek ile ilerleyelim.

Gladwell, Kanada’daki başarılı hokey oyuncularının doğum tarihleri ile ilgili ilginç bir düzene dikkat çekiyor. Relative-age Effect olgusunu detaylı örnekler ile açıklıyor.

Aynı yılın ilk aylarında doğan Kanadalı hokey oyuncuları, yılın ikinci yarısından sonra doğanların sahip olmadığı avantajlara sahip.

Ama neden?

Ülkemizin futbolu, Kanada’da Hokey ve koçlar en iyi hokey oyuncularını yetiştirmek üzere 8-9 yaşlarındaki en yetenekli çocukları daha fazla antrenman yaptığı, daha fazla oynadıkları ve daha iyi bir koçluk aldıkları elit programlara seçerler. 20’li yaşlardan sonra çok da önemli olmayan bir kaç aylık fark, 8-9 yaşlarındaki çocukların fiziksel ve zihinsel gelişimi için çok büyük fark yaratır. Bu yaşlarda, yılın ikinci yarısı doğduğu için fiziksel olarak avantajsız olan, seçilememiş çocuklar ise yaşıtlarına göre daha az destek, daha az idman nedeni ile geride kalırlar.

Gladwell ise Kanada eğer bu elit takımlara seçim kriterlerini değiştirirse başarılı hokey oyuncu sayısının dramatik şekilde artacağını savunur.

Kendi tecrübelerim ile bu olguyu pozitif şekilde birebir deneyimlemiş biriyim. 9 yaşında öğle teneffüsünde arkadaşlarım ile hırsız polis oynarken beni gören basketbol koçu, bir gün spor salonunun kapısındaki devasa basamaklarında ağlarken yanıma geldi. Savunmasız olduğum bir anda hızlı koşmam, boyum sebebi ile basketbolda kesinlikle başarılı olacağım yönünde, ikna edici bir konuşma yaptı benimle. 9 yaşında basketbola başladığımda yaşıtlarıma göre hem uzun, hem de çok daha iriydim. O zamanlar ocak doğumlu olmamım takımda daha çok yer almama sebep olduğunu tabii ki bilmiyordum. Boyum sayesinde maçlarda daha çok süre alabildim. Kendi yaşıtlarım ile olan idmanlar harici koçum beni büyüklerin antrenmanlarına da dahil etti. Hem yaşıtlarıma göre daha fazla idman yapma fırsatım oldu, hem de beni zorlayan oyuncular karşısında koçumun destekleri ile özgüvenim arttı.

11 yaşıma geldiğimde, koçlarımın benimle özel ilgilenmeleri sonucu Türkiye çapında derece almış bir basketbol takımının kaptanlığını yapıyordum. Boyum yaşıtlarımla eşitlenmeye başlamış ama tecrüben onların çok daha üstüne çıkmıştı. Aynı zamanda koçumun yönlendirmeleri ile atletizm takımına girmiştim ve atletizm antrenmanlarına da katılıyordum. Bu vesile ile kısa mesafe koşu yarışlarına katılma fırsatım oldu. Yaşadığım küçük şehirde, bir çok alanda altın madalya almış ve Türkiye çapında yarışlarda boy gösterir olmuştum. Kısaca koçum, ben de bir potansiyel görmüş, bana yatırım yapmıştı. Önüme çıkan her fırsatta beni daha iyiye yönlendirmek üzere çabaladı. Başka takımlardan teklif geldiğinde beni en çok gitmem konusunda o cesaretlendirdi.

Konumuza dönecek olursak, vericiler alacakları karşılığa odaklanmadıkları için önlerindeki potansiyeli görmekte çok daha başarılı kişilerdir. Verdikleri destek ile kendini doğrulayan kehaneti tetikler ve insanların içinde ortaya çıkmaya hazır olan cevheri görünür kılmalarına vesile olurlar.

Murat hocam olur da bu yazı bir şekilde önünüze düşer ve okursanız size ne kadar minnettar olduğumu bilmenizi isterim. Hayatımın en güzel tecrübelerine vesile oldunuz. Sizin gibi, bir kişinin bile hayatına bir faydam olursa ne mutlu bana.